HIPERREALISMO ESCULTORICO 1973-2016 en Bilbao

Venusen Jaiotza (Ane Diaz)

Venusen Jaiotza

1485 urteko “Venusen jaiotza” pintura, gaur egun, “Uffizi” Galerian, Florentzia, dago. Sandro Botticielli italiar artistak Medici familiako aisia-gaztelu bat apaintzeko egin zen. Pinturaren egitura piramidala da. Venus erdian agertzen da, tamainia handiagoarekin, erakartzen gaituen lehenengo gauza izateko. Erabilitako teknika taula gaineko tenplea da.

Haren anaiek “Botticielli” (upeltxo) izengoitia jarri zioten, anaia handiak upelak saltzen baitzituen, eta haren garaiera txikiarekin alderatzen zuten. Florentziako margolari Italiar garrantzisuena izan zen XV. mendeko bigarren erdian. Haren estiloa oso fina zen. Medici dinastiarentzat hainbat lan egin zituen, besteak beste, erretaulak, erretratuak eta banderak.

Motibo mitilogiko eta sekularrean solilik egindako pintura hau, eskala handian egindako, errenazimenduko lehen obra izan zen. Artearen historiako obra garrantzitsuenetarikotzat hartzen da. Materiaren funtsezko hiru elementuak irudikatuta daude: airea, lurra eta ura.

Aintzinean, biluzik irudikatzen zen emakume bakarra Eva zen. Haren biluzia, jatorrizko bekatuarekin lotzen zen, lotsa ekintza baten modura. “Venus-en Jaiotza”n ordea, kontrakoa agertzen da.  Mitologiak dioenez, Venus, maitasunaren jainkosa, Urano jainkoaren zakiletik jaio zen, bere seme Kronosek moztua eta geroago itsasora botata.

Eszenaren deskribapen

Egileak irudikatzen duen unea, Venus jainkosaren jaiotzaren ondoren, Citera uhartera iritsiea da. Venus, obraren erdian agertzen da maskor handi baten gainean; bere ilaje-horiek atal intimoak estaltzen dizkiote eta bere eskubiko besoarekin bularra tapatzeaz arduratzen da.

Ezkerretara obraren beste bi pertsonaiak agertzen dira. Bata, Cefiro (Mendebaldeko haizearen Jainkoa) eta bere ondoan Kloris (Itsas haizearen ninfa eta Céfiroren emaztea). Cefiro eta Kloris oso estu besarkaturik, elkartasuna eta batasuna irudikatzen dute. Beraien inguruan arrosak erortzen dira. Udaberriaren Horak (Udaberria, birsortzearen urtaroa) hondartzan itxaroten du Venus, mantu gorri batez estaltzeko.

Venus oskolean egoteak inkarnazioaren ekintza irudikatzen du, eta mantu gorriarekin estaliko duten momentua, gorputz materiala lortuko duenaren ikurra da. Hau da, Venusen jaiotzak gure jaiotzaren misterioa modu figuratiboan/metaforikoan irudikatzen du.

Maskor erraldoiaren esanahia:

Barraskiloak emankortasun femeninoko sinbolo modura hartu izan dira beti. Oskolaren atzealdea, haurdun-sabel baten antza du.

Arrosen esanahia:

Mitologia zaharraren arabera, arrosa maitasunaren jainkoaren jaiotzaren unean sortu zen. Haren usain gozo eta edertasunarekin, maitasunaren sinboloa da. Arantzek maitasuna mingarria izan daitekeela gogorarazten digute.

Cefiro eta Kloris:

Cefiro Mendebaldeko Haizea bezala ezgutzen da. Venus itsas ertzeraino bultzatzen duen udaberriaren haizetxo leuna da. Irudian, Koris jainkosarekin besarkatuta ikusten dugu (Hesperidesen lorategitik bahitu zuen). Biek, materia eta espirituaren bat egitearen sinbolo dira.

Udaberriaren Hora:

Venusen hiru kedeetako bat da. Haren soinekoan eta tunikan loreak agertzen dira, Venus udaberrian jaio zelako.

Oin puntetan dabil, Venusen helduera ez galtzeko, gainera haren besoa altzatua dauka bere sorbaldaren gainean mantu gorria jartzeko zain.

Bere jantzia zuria da, arrosa-gerriko (Venusen lorea) batek haren gerria inguratzen du eta lepoan mirto girlanda dotorea darama (Venusen landarea). Horaren oinen artean, anemona urdina ageri da, udaberriaren heldueraren idea indartzen duena.

Granadako Alhambra (Unai Carretero)

Granadako Alhambra palazioa da, Granadako erreinuko sultanaren bizilekua, XII. eta XV. meendeen artean eraikia. Helburua defentsa militarra zenez gero, muino baten gainean dago kokatuta gotorleku hau, eta hiri antzeko bat osatzen duela esan daiteke. Arte hispaniar islamiarraren eraikinik garrantzitsuena dugu hau, bizantziar eta pertsiar jauregien eraginak dituena. Izenak "Gotorleku gorri" esan nahi du, eta gaur egun tenplu errenazentista bat dago barnean, Karlos I.a espainiako erregeak eraikiarazi zuena, eta eraikin osoaren estetikarekin apurtzen duena.


Eraikuntza materialak oso xumeak dira orokorrean: adreilua, iztukua, zura eta zeramika. Gorriz margoturik dagoen kanpoaldeak barnealde sofistikatu eta finduarekin apurtzen du, dekorazio polikromatuz, erreflexuen bidezko argi jokoez eta ur isuribidez osatuta dagoena.

Oinplanoak ordura arteko eraikuntza arauak apurtzen ditu: simetria baztertzen du, espazio zentralak desagerrarazten ditu eta horren ordez oinplano laberintikoa ezartzen du, patioen inguruan antolatuta. Horren eraginez, jauregia hiru eremu nagusitan banatzen da:

MEXUARRA

Gaur egun suntsituen dagoen gela da. Justiziaren atetik sartuta, zati publikorako pasabidea da, lehen eraikitako atala, alegia. Justizia eginkizunetarako erabiltzen zen atal hau, eta nazariar zutabea (oinarria, fuste zilindriko laua eta kapitel enbor konikoduna, oso dekoraturik) nagusitzen da elementu sostengatzaileen artean, baina horma ere erabili zen. Teilatu dinteldunak erabili ziren, non Sebka dekorazioa agertzen den, motibo geometrikoak eta mozarabiarrak nagusituz.

Bai Karlos I.ak, bai Felipe IV.ak aldaketak egin zituzten gela honetan, azken honek kapera pribatu bihurtu zuelarik, balkoi korridorea ezarriz.

ARRAYANEN GELA

Alhambraren zati ofizialista da hau, albercaren patioaren inguruan antolaturik dagoena, non Comareseko dorrea nagusitzen den. Dorre horren barnean dago enbaxadoreen gela. Natura artearekin integratzen da espazio honetan, bi kontzeptu oso garrantzitsu proiektatuz:

• Alde batetik, arkitektura ireki eta integratzailea da, esentzialki piktorikoa izateaz gain. Horrela, paradisu koranikoa sinbolizatzen da.
• Beste aldetik, urak garrantzi handia du, Islamean bezala.

Patioak Erdi Aroko europar jauregietako estetikari jarraitzen dio, estiloaren eredurik garrantzitsuenetarikoa delarik. Zutabe nazariarrez dago inguratuta guztiz, arku peraltadunak sostengatzen dituztenak, alfiz dekoratuen bitartez loturik. Patioaren inguruan gelak daude, garrantzitsuena Komareen aretoa delarik. Ferra arku batek (erruz erabiliko dira arku hauek eraikin osoan zehar, baita haren aldakiak ere) estaltzen du sarbidea, eta oinplanta laukizuzena du. Sabaia gangaduna da, eta hormekin batera, Sebka apaindura du, "horror vacui"-a nagusituz.

LEHOIEN PATIOA

Atal pribatuari dagokio hau, eta eraikitako azken atala da. Hemen ezarri zuen Karlos I.ak tenplu errenazentista. Gainerako patioek bezala, gelak antolatu eta barne eta kanpo espazioak elkarrekin konektatzen ditu, banoen -argi jokoen arduradunak dira hauek, goiko zatian- bitartez. Arikitektura islamiarraren ezaugarri guztiak biltzen ditu atal honek, arestian aipatu bezala, natura eta arkitektura lotzen dituena uraren bitartez, lehoien iturrian dagoena.

Patioaren egitura pertsiar tipologiari dagokio, eta balio sinbologiko handikoa da. Planta, berriz, laukizuzena da, eta lau ardatzez osaturik dago, bai paradisura doazen lau ibaien, bai lau puntu kardinalen sinboloak direnak. Horien erdian iturria dago, unibertsoaren zentroa den mendiaren bai eta haren boterearen sinboloa dena. Oinarri oktogonalekoa da iturria, gainean hamabi lehoiak daudelarik, bakoitzari ahotik ura dariola. Bitxikeria moduan, esan behar da lehoiak XI. mendekoak direla, alhambra eraiki baino bi mende eta erdi lehenagokoak, eta visir judutar baten jauregi batekoak zirela.

Iturriaren ura dibinitatearen sinboloa da, eta sultana da haren jabea, lehoiei -menpekoei- ematen dielarik. Lehoiak hamabi direnez, uste da lehoi bakoitza hilabete bat izan daitekeela, eta beraz, esan daiteke sultanak urte osoan zehar banatzen duela ura menpekoen artean.

Aipatzekoa ere bada patioko lehoiek, eraikineko beste dekorazio elementu batzuekin batera, anzionizismoaren ideia apurtzen dutela, zeinaren arabera pertsonaia erlojiosoak eta izaki bizidunak irudikatzea debekatuta dagoen. Horregatik asko erabili ziren motibo epigrafikoak Koraneko pasarteekin, bai Alahambran bai gainerako islamiar eraikinetan.

KONTEXTU HISTORIKOA ETA SINBOLOGIA

Dinastia nazariaren egoeraren isla da Alahambra, baita ideologia islamiarrarena ere. Gogoratu behar da XIII. mendetik aurrera, VIII. mendean hasitako birkonkistaren eraginez, penintsula osoa kristauen mendean zegoela Granadako erresuma izan ezik, Gaztelako erreinuaren basailua zena, eta azkenean 1492an Errege Katolikoek konkistatu zutena. Erreinuaren azken urteetako egoera kaskar honek gobernariak aberastasun sentsazio faltsu bat sortzera bultzatu zituen, eta horren ondorioz aldi horretako eraikinak material xumez eraikita dauden arren, dekorazio elementu anitzek aberastasun sentsazio faltsua ematen dute. 

Bestalde, lehen aipatu bezala, eraikin osoa koranean aipatzen den paradisuaren sinboloa da, zeinean ura, argia eta landaredia funtsezkoak diren. Lehoien patioan adierazten dira sinbolo hauek guztiak hein handi batean.

Hau guzia kontuan hartuta, ez da harritzekoa Alhambra, Kordobako meskitarekin batera, arte nazariaren eraikinik garrantzisuena izatea, baita nazioartean Espainiako obra arkitektoniko ezagunena izatea ere.